نسل امروز، رهبران فردا جوانان ایرانی گذشته کشورشان را به طور قابل توجهی پیشرفته‌تر از وضعیت کنونی آن می‌بینند

در سال ۲۰۲۲، جوانان ایرانی بیش از صد تجمع اعتراضی برگزار کردند که نشان‌دهنده آگاهی عمیق آن‌ها از بی‌فایده بودن انتخابات تحت حکومت‌های اقتدارگرا و غیر دموکراتیک بود. تحلیل‌های متعددی سعی کرده‌اند نقش برجسته جوانان ایرانی در این دوره را تبیین کنند، هر یک بر جنبه‌های متفاوتی مانند حقوق زنان، مسائل اقلیت‌ها و دغدغه‌های قومی تمرکز داشته‌اند. با این حال، چالش بنیادی که مدت‌هاست جوانان ایرانی را درگیر کرده و ساختن زندگی مستقل و با کرامت را دشوار کرده است، فاصله رو به گسترش بین آرزوهای آن‌ها و چارچوب ایدئولوژیک نظام سیاسی حاکم است. این شکاف نتیجه مستقیم توقف پروژه مدرن‌سازی ایران است که از انقلاب مشروطه آغاز شد و در دوره پهلوی به اوج خود رسید. جوانان ایرانی گذشته کشورشان را بسیار پیشرفته‌تر از وضعیت کنونی می‌بینند و رکود سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور در مقایسه با استانداردهای جهانی، حس مسئولیت را در آن‌ها ایجاد کرده و آن‌ها را به پیشگامان آزادی در خیابان‌ها تبدیل کرده است.

آرزوهای نسل جوان ایران، به ویژه نسل زد، صرفاً مطالبات نسلی محدود به جوانان نیست؛ بلکه بیانگر یک خواست ملی است که در تمام لایه‌های جامعه طنین‌انداز می‌شود. جوانان ایرانی به خوبی می‌دانند که پروژه مدرن‌سازی کشور نزدیک به پنج دهه است که متوقف شده و تنها خاطرات و تصاویر آرشیوی از آن دوران باقی مانده است.

در پاسخ به وضعیت سیاسی کنونی، مهم‌ترین مسئولیت جوانان ایرانی این است که آگاهانه عضویت خود در یک گروه اجتماعی جدید را بازتعریف کنند—گروهی که ارزش‌های مدرن مانند آزادی‌های فردی و دموکراسی را رعایت کند. سال‌ها آموزش ایدئولوژیک و تبلیغات دولتی، فرایند شکل‌گیری هویت را تحت تأثیر قرار داده است. جمهوری اسلامی با تأکید بر بُعد معنوی هویت ایرانی، جنگی تمام‌عیار علیه پروژه مدرن‌سازی ایران آغاز کرده است. با این حال، نسل زد ایران به عنوان پیشگامان آزادی و مدرنیته، مقاومت شدیدی در برابر این تلاش‌ها نشان داده‌اند. مخالفت آن‌ها با ایدئولوژی یکسان‌ساز حکومت، در استفاده از نمادهای باستانی ایرانی و یادآوری نوستالژیک یک ایران باشکوه و مدرن نمایان شده است. همچنین، امتناع آن‌ها از تبعیت از «پلیس اخلاقی»، رد هویت تحمیل‌شده رسمی و پافشاری بر ارزش‌های لیبرال دموکراتیک، هسته اصلی گفتمان پیشرو در دفاع از مدرن‌سازی را تشکیل می‌دهد.

واقعیت غیرقابل انکار این است که جوانان امروز، رهبران فردا هستند. مهم‌ترین ستون‌های رهبری سیاسی مسئولیت و پاسخگویی است که باید بر پایه آگاهی، فداکاری و حس عمیق تعلق به ایران بنا شود. پرسش اصلی این است که چگونه می‌توان جوانان را برای مسئولیت‌های آینده توانمند کرد. پاسخ در احیای یک دولت ملی نهفته است. بدون دولتی که منافع ملی و سرزمینی را در اولویت قرار دهد، برنامه‌ریزی استراتژیک بلندمدت غیرممکن خواهد بود. برای نمونه، در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، دولت ملی ایران نقش محوری در توسعه و توانمندسازی جوانان ایفا می‌کرد و امکان حضور آن‌ها در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی را فراهم می‌ساخت. بدون چنین دولتی امروز، تنها راه عملی، پرورش آگاهی سیاسی برای پیگیری فعال دموکراسی و بازسازی دولت ملی است. در این مسیر، ایده مدرن‌سازی ایران، برنامه تقویت همبستگی جوانان تحت هویت ملی مدرن و چشم‌انداز تبدیل ایران به کشوری قدرتمند و شکوفا است.

در دنیای امروز که فناوری اطلاعات—به ویژه اینترنت و شبکه‌های اجتماعی—تصورات عمومی را شکل می‌دهد، نسل زد بر اساس دانش خودآموخته جهان‌بینی خود را می‌سازد و سبک زندگی‌اش را مطابق با آن سازمان‌دهی می‌کند.

در نتیجه، جوانان ایرانی یک نظام ارزشی جدید مطابق با استانداردهای جهانی ساخته‌اند که آزادی‌های فردی در مرکز آن قرار دارد. شبکه‌های اجتماعی تاثیر عمیقی بر تحولات شناختی و ارزشی جوانان ایرانی گذاشته‌اند. انتشار گسترده محتواهایی که برای زندگی با کرامت، حق انتخاب پوشش، حق روابط آزاد و در نهایت حق بیان نظرات و آزادی بیان تلاش می‌کنند، باعث شده مخاطبان شبکه‌های اجتماعی با یک نظام ارزشی نوظهور—که اساساً ریشه در دموکراسی لیبرال دارد—همذات‌پنداری کنند. نیروی محرکه اقدامات رادیکال نسل زد ایران، دسترسی نامحدود آن‌ها به اطلاعات و توانایی انتشار سریع آن در جامعه شبکه‌ای متشکل از فعالان و تولیدکنندگان محتواست.

تقلیل شبکه‌های اجتماعی به صرف سرگرمی، طنز یا محتوای کم‌اهمیت، یک محاسبه اشتباه حیاتی است که فهم درست نسل جدید و راه‌های تعامل با آن‌ها را تضعیف می‌کند. شبکه‌های اجتماعی ابزاری است که بر اساس محتوای کاربران خود تکامل می‌یابد و پتانسیل ایجاد جهانی دیجیتال موازی—گاهی حتی فراتر از جهان واقعی—را دارد، جایی که سرکوب و سانسور دیگر اثرگذار نیست و فرایند آگاهی‌بخشی درباره آینده ملی ایران بر اساس انتخاب آزاد فردی شکل می‌گیرد. امروز، بلوک‌های سازنده توسعه فکری که زمانی محدود به قفسه‌های کتابخانه بود، در شبکه‌های اجتماعی نیز حاضر است.

با پذیرش نشان‌های هویت ملی مانند زبان فارسی، روایت‌های تاریخی، خاطرات جمعی و نمادهای فرهنگی—و در عین حال کسب دانش و مشارکت در جنبش‌های سیاسی طرفدار بازسازی ایران—جوانان می‌توانند امروز نقش آزادی‌خواهان و فردا نقش رهبران سیاسی را آگاهانه بر عهده بگیرند.