مشکلات نظام سلامت و پزشکان غیرسهمیه‌ای در مقابل پزشکان سهمیه‌ای و مافیای پزشکی در ایران: تهدیدی برای سلامت عمومی

مقدمه

سیستم بهداشت و درمان هر کشور بخشی از سلامت عمومی است و باید بر اصول شایسته‌سالاری و عدالت بنا شود.

در ایران، ایجاد سهمیه‌های پزشکی و تأثیر گسترده منافع سازمان‌یافته پزشکی، موانع متعددی را بر سر راه این سیستم مهم ایجاد کرده است.

تا پیش از این، سیستم سلامت ایران—با ارائه درمان رایگان و امکانات پزشکی دولتی—یکی از بهترین و مؤثرترین سیستم‌ها در خاورمیانه به شمار می‌رفت.

در این مقاله، تأثیر منفی سهمیه‌ها و مافیای پزشکی بر کیفیت درمان، رفاه بیماران و سرنوشت پزشکان غیرسهمیه‌ای و کل نظام پزشکی کشور بررسی می‌شود.

پزشکان سهمیه‌ای و چالش‌هایی که ایجاد می‌کنند

سهمیه‌های پزشکی ابتدا برای ایجاد فرصت‌های برابر برای گروه‌های خاص جامعه، از جمله رزمندگان، کارکنان دانشگاه، افراد محروم و خانواده‌های شهدای جنگ ایجاد شدند. با این حال، اجرای نادرست این سیستم، مشکلات زیادی به وجود آورده است:

افت استانداردهای حرفه‌ای و علمی: دانشجویان سهمیه‌ای با نمراتی پایین‌تر از حداقل استاندارد وارد دانشگاه‌های پزشکی می‌شوند که این موضوع بر سطح علمی و عملکرد آنان در مراکز درمانی تأثیر منفی دارد.

کاهش اعتماد عمومی به پزشکان: خطاهای پزشکی مکرر و کاهش کیفیت خدمات باعث شده تا برخی افراد به پزشکان ایرانی شک کنند.

افزایش ریسک خطاهای پزشکی: پزشکانی که عمدتاً بر اساس سهمیه یا روابط وارد حرفه شده‌اند، به دلیل کمبود دانش و مهارت، در مواقع اضطراری تصمیم‌گیری ضعیفی خواهند داشت و ایمنی بیماران را به خطر می‌اندازند.

مافیای پزشکی: منبع انحصار و فساد در نظام سلامت

مافیای پزشکی ایران گروه‌ها و افرادی قدرتمند هستند که با استفاده از نفوذ و ثروت خود، تعیین می‌کنند چه کسی درمان شود. آن‌ها از سیستم سوء استفاده کرده و گاهی پول‌شویی نیز می‌کنند.

برخی اثرات منفی این مافیا عبارتند از:

انحصار تجهیزات و دارو: واردات دارو و تجهیزات پزشکی تحت کنترل مافیا است. این موضوع باعث واردات داروهای بی‌کیفیت و نخ‌های جراحی نامرغوب شده که منجر به عفونت‌های شدید و حتی مرگ بیماران می‌شود.

افزایش شدید هزینه‌های درمان: مافیا با کنترل کامل بازار، قیمت‌ها را تعیین می‌کند.

موانع برای تأسیس کلینیک خصوصی: پزشکان جوانی که می‌خواهند کلینیک تأسیس کنند، با مشکلات مالی و اداری مواجه هستند زیرا گروه‌های قدرتمند اجازه رقابت نمی‌دهند.

آسیب به مردم و نظام سلامت

ترکیب پزشکان سهمیه‌ای و مافیای پزشکی پیامدهای فاجعه‌باری برای مردم دارد:

کاهش کیفیت خدمات درمانی و افزایش نارضایتی بیماران

افزایش هزینه‌های درمان و بار اقتصادی بر خانواده‌ها

فرار مغزها؛ پزشکان متخصص به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند (طبق آمار رسمی، ۳۵ هزار پزشک عمومی تاکنون کشور را ترک کرده‌اند)

افزایش گردشگری معکوس پزشکی؛ بیماران ایرانی برای درمان باکیفیت به کشورهای همسایه سفر می‌کنند

راه‌حل‌ها و توصیه‌ها

برای حل این مشکلات، اقدامات زیر ضروری است:

بازسازی نظام سهمیه‌ها: حذف سیستم فعلی و ایجاد برنامه‌های بورسیه بر اساس شایستگی علمی

مبارزه با انحصار در بخش سلامت: افزایش شفافیت در فرایند صدور مجوز و مدیریت هزینه‌های درمان

تسهیل ثبات شغلی برای پزشکان غیرسهمیه‌ای: ارائه فرصت‌های شغلی کافی و حذف موانع اداری برای تشویق آنان به ماندن در کشور

نگاهی تاریخی به پیشرفت پزشکی در ایران

همه این مشکلات در تضاد با گذشته‌ای نه چندان دور قرار دارد؛ زمانی که افرادی مانند دکتر عبدالحمید سامی—فارغ‌التحصیل دانشگاه‌های استنفورد و هاروارد، وزیر علوم در دوران هویدا و معاون وزیر بهداشت—با اشتیاق به ایران بازگشتند تا پایه آموزشی پزشکان آینده را ایجاد کنند.

دکتر سامی نقش مهمی در پیشرفت آموزش پزشکی داشت و دانشگاه‌ها و بیمارستان‌های عمومی زیادی تأسیس کرد. از دستاوردهای مهم او، توافق ۱۹۷۵ مرکز پزشکی شاه با دانشگاه کوینیپیاک آمریکا برای ایجاد کالج سلامت در ایران بود که هدفش بازگرداندن پزشکان تحصیل‌کرده ایرانی از آمریکا به کشور بود.

به عنوان پدر نفرولوژی ایران، دکتر سامی زندگی خود را وقف ارتقای سیستم پزشکی و ایجاد محیطی بهتر برای پزشکان کرد.

نتیجه‌گیری

رواج پزشکان سهمیه‌ای و نفوذ مافیای پزشکی تهدیدی جدی برای سلامت عمومی محسوب می‌شود و هزینه‌های درمانی را افزایش داده است. مقابله با این پدیده نیازمند تصمیم‌گیری جسورانه، شفافیت بیشتر و تعهد ملی به عدالت در صنعت سلامت است. تنها با اجرای این اقدامات می‌توان کیفیت درمان را بهبود داد و اعتماد عمومی به پزشکان ایرانی را بازگرداند.